Mark Twain
powiedział kiedyś: „Rzucić palenie? To takie łatwe! Robiłem już to ze sto
razy”. Niestety doświadczenia palaczy potwierdzają tę opinię. Według badaczy
nikotyna plasuje się na 3. miejscu listy najbardziej uzależniających substancji
psychoaktywnych zaraz za heroiną i kokainą [1]. Co jest przyczyną tak częstych
niepowodzeń w rozstawaniu się z tym nałogiem? Naukowcy podkreślają szereg
czynników mających ogromny wpływ na ten proces. Wydaje się, że rzucając palenie
często nie mamy zielonego pojęcia, jak się za to zabrać. Przyjrzyjmy się zatem,
z jakiej pomocy może obecnie skorzystać palacz.
Zobacz również:
DLACZEGO ZNÓW SIĘ NIE
UDAŁO?
Najczęstszym
(zarazem najmniej skutecznym) sposobem rzucania palenia jest metoda silnej woli. „Od pierwszego nie
palę”, „Ok, to ostatnia paczka, potem koniec” etc. Po zaprzestaniu palenia
pojawiają się objawy takie jak nerwowość, zaburzenia snu, apetytu, brak energii
i stany depresyjne. Należy pamiętać, że jedną decyzją o zerwaniu z nałogiem nie
zmienimy wypracowanych przez lata psychicznych mechanizmów uzależnienia. W
połączeniu z wyżej wymienionymi symptomami odstawienia skutkuje to nieuchronnym
powrotem do papierosa.
Z drugiej
jednak strony każdy słyszał o osobie, bądź kilku takich, którym ta szuka się
udała. Wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji oraz siły uzależnienia.
W praktyce klinicznej możemy posłużyć się kwestionariuszem Fagerströma. Jest to
najpopularniejsze narzędzie pozwalające w przybliżeniu określić siłę
uzależnienia od nikotyny. Zawiera szereg pytań dotyczących palenia, każdej z
możliwych odpowiedzi przyporządkowana jest punktacja. Suma tych punktów określa
stopień uzależnienia od nikotyny. U osób, których wynik wynosi 7 lub więcej
zaleca się zastosowanie terapii
wspomagającej. Co to takiego? Jest kilka możliwości.
NIKOTYNOWA TERAPIA
ZASTĘPCZA
Metoda ta
polega na podawaniu nikotyny w kontrolowanych, zmniejszających się dawkach. Ma
to na celu stopniowe odzwyczajanie organizmu od uzależniającej substancji oraz
minimalizację objawów odstawienia. Podawana dawka jest tak dobrana, aby
spowodować wysycenie receptorów nikotynowych bez efektów „rekreacyjnych”. Na
rynku dostępna jest cała gama środków NTZ takich jak gumy, plastry, inhalatory
czy pastylki.
Założenia
nikotynowej terapii zastępczej są jak najbardziej słuszne. Poprzez zmniejszenie
objawów abstynencyjnych zwiększamy skuteczność decyzji o zaprzestaniu palenia.
Metoda ma też szereg ograniczeń.
- Pacjent sam dawkuje preparat, co może prowadzić do jego nieprawidłowego używania. Na przykład w przypadku gum ważna jest technika oraz odpowiednio długi czas żucia.
- Plastry należy zmieniać co 16 lub 24 godziny, za każdym razem przyklejając w innym miejscu.
- Problemem NTZ jest też niska skuteczność, a właściwie ciągły brak jednoznacznego jej potwierdzenia, w szczególności jeżeli chodzi o długofalowe efekty terapii [2],[3],[4]. Podobnie jak w przypadku metody silnej woli, nie ulega zmianie behawioralne podłoże nikotynizmu, co być może jest przyczyną nawrotów.
CYTYZYNA
- Kolejna substancja mająca na koncie niemałą medialną karierę. Obecnie na naszym rynku dostępne są dwa preparaty zawierające tę substancję i zyskują one coraz większą uwagę wśród osób rzucających palenie.
- Jest to alkaloid pochodzenia naturalnego, którego działanie polega na selektywnym wiązaniu się z receptorami nikotynowymi. Jej cząsteczki blokują dostęp nikotynie, przez co uniemożliwiają jej działanie.
- Cytyzyna nie wywołuje przyjemnych doznań, ale ma podobnie jak nikotyna właściwości pobudzające nerwowy układ współczulny.
- Powoduje podwyższenie ciśnienia krwi i jest przeciwwskazana u osób z nadciśnieniem tętniczym, przebytym zawałem serca lub udarem mózgu.
- Dodatkowym ograniczeniem terapii jest konieczność wielokrotnego przyjmowania preparatu w ciągu doby (nawet co 2 godziny) podczas 25 dniowej kuracji.
- Skuteczność cytyzyny jest większa w porównaniu z NTZ [5].
BUPROPION
- Jest to lek dostępny wyłącznie na receptę.
- Jego skuteczność w leczeniu uzależnienia od nikotyny odkryto przypadkiem. Pierwotnie bupropion stosowano głównie w leczeniu depresji i zauważono, że pacjenci poddawani terapii tym lekiem przestają odczuwać potrzebę palenia papierosów.
- Mechanizm działania tej substancji nie jest do końca poznany. Wiemy, że hamuje wychwyt zwrotny niektórych neuroprzekaźników w mózgu.
- Pośród innych substancji stosowanych w NTZ wyróżnia go to, że nie działa za pośrednictwem receptorów nikotynowych, tym niemniej jego skuteczność jest potwierdzona [3].
- Istnieje szereg przeciwwskazań do stosowania bupropionu: napady drgawek (w wywiadzie), nowotwory OUN, ciężka marskość wątroby, bulimia lub jadłowstręt psychiczny obecnie lub w wywiadzie, równoległe stosowanie inhibitorów MAO (lek przeciwdepresyjny), choroba afektywna dwubiegunowa.
WARENIKLINA
- Podobnie jak bupropion jest dostępna tylko na receptę i tak jak on wykazuje głównie działanie ośrodkowe (czyli w obrębie mózgu).
- Wareniklina łączy się z tymi samymi co nikotyna receptorami, ale pobudza je słabiej. Jednocześnie w obecności nikotyny hamuje ich aktywację przez co osłabia działanie dymu tytoniowego.
- Kuracja tym preparatem ma bardzo dużą skuteczność w porównaniu z innymi metodami [6].
- Niestety ze stosowaniem warenikliny wiąże się szereg działań niepożądanych dotyczących w szczególności nasilenia objawów depresji oraz zaburzeń snu.
- Ograniczeniem w jej stosowaniu (tak jak w przypadku bupropionu) może być także bardzo wysoka cena. Obydwa preparaty nie są objęte refundacją co oznacza, że trzeba pokryć 100% kosztów kuracji.
SKŁADNIKI Z POŻYWIENIA
ORAZ ZIOŁA
Jak
nietrudno zauważyć, kiedy piszemy o papierosach i nikotynie często wspominamy o
ich oddziaływaniu na neurotransmitery. Właśnie te związki odpowiedzialne są za
nastrój, od gotowości do działania (dopamina) po koncentrację (acetylocholina)
czy relaks (serotonina) itd. Poziom neurotransmiterów jest zależny od wielu
czynników:
- biotypu czyli naszych genetycznych skłonności
- stanu metabolicznego
- poziomu składników odżywczych
- infrastruktury
- i in.
Ogólnie
rzecz ujmując najważniejsze jest, by pomiędzy neurotransmiterami zachowana
została równowaga, ponieważ nadmiar albo deficyt jednego z nich powoduje
“rozchwianie”, co z początku prowadzi do pogorszenia nastroju, wydolności, zwiększenia
prawdopodobieństwo rozwoju dolegliwości i chorób.
Ludzie od dawien dawna (świadomie lub nie) starali się “regulować neurotransmitery” poprzez stosowanie różnych środków. Są to na przykład poranny papieros i kawa w celu „rozkręcenia się” z dniem, zmiany nastroju z niedobudzenia do gotowości do działania. Tak samo wieczorne piwo, drink lub lampka wina w celu wyciszenia się i zakończenia działania.
A jak jest
z paleniem? Kiedy najczęściej sięgamy po
papierosy i/lub zwiększamy ilość wypalonych? Czy nie wtedy, gdy jest dużo
pracy, natłok wyzwań, gonią terminy, trzeba zakończyć projekt, trwa sesja na
studiach i tym podobne? Dlatego właśnie palenie
jest formą “regulowania neurotransmiterów”. Na szczęście taki efekt możemy
osiągnąć bez skutków ubocznych, które niosą używki. Mamy całą paletę
odpowiednich strategii stylu życia, odżywiania i aktywności.
Jednym z
kluczowym elementów, żeby uniknąć sytuacji błędnego koła prób “regulowania
neurotransmiterów” jest odpowiednie
odżywianie. Organizm nie będzie w stanie produkować odpowiedniej ilości
neurotransmiterów, jeśli nie dostarczymy mu materiału budulcowego: aminokwasów,
witamin i minerałów, tłuszczów. Ich niedobory mogą być przyczyną zwiększonej
chęci sięgania po używki, np. papierosy.
Uzupełnienie niedoborów
esencjonalnych składników oraz wspomaganie się różnego rodzaju ekstraktami
roślinnymi
wspomagającymi produkcję neurotransmiterów, może stanowić pomoc jak i
alternatywę dla NTZ, znacznie ułatwiając proces rzucenia palenia. Szczególnie
jeśli dodamy do tego wysiłek fizyczny jak ćwiczenia oporowe, siłowe (wspomagające produkcję
dopaminy) oraz tlenowy (acetylocholiny).
A CO Z UZALEŻNIONĄ
PSYCHIKĄ?
Wszystkie
powyżej wymienione środki i metody opierają swe działanie o fizjologiczne
mechanizmy uzależnienia. Potrafimy świetnie radzić sobie z objawami odstawienia
nikotyny, ale mimo to zrywanie z nałogiem tytoniowym ciągle wydaje się trudne a
leczenie mało skuteczne. Wciąż nie ma złotej metody, którą można by polecić
każdemu uzależnionemu: „Weź pigułkę X, na pewno rzucisz”. Ci sami badacze,
którzy uplasowali nikotynę w czołówce najsilniej uzależniających substancji
podkreślają znaczenie komponentów psychicznych.
Istnieje
szereg typowo psychoterapeutycznych
metod rzucania palenia. Najbardziej znaną jest metoda stworzona przez
Allena Carra, którą nazwano Easyway.
Badania naukowe potwierdzają jej wysoką skuteczność [8]. Wielu z palaczy
słyszało pewnie już o legendarnej „książce o rzucaniu palenia”. Kuracja skupia
się na demaskowaniu i eliminowaniu psychicznych pułapek towarzyszących
uzależnieniu, marginalizując rolę czynników fizjologicznych. W 2008 roku
przeprowadzono badania skuteczności hipnozy
w leczeniu nikotynizmu. Wyniki sugerują jej wysoką skuteczność [7], chociaż
ciągle brakuje szerszych analiz skuteczności i bezpieczeństwa tej metody. Coraz
częściej słyszy się także o innych alternatywnych
metodach leczenia takich jak akupunktura czy biorezonans, jednak na dzień
dzisiejszy brakuje jakichkolwiek badań potwierdzających skuteczność tych metod.
CO WEDŁUG "SZTUKI
ŻYWIENIA" JEST NAJLEPSZE?
Nie ma na
to jednoznacznej odpowiedzi. Najważniejsze jest dobranie odpowiedniej metody do konkretnego przypadku. W znacznej
części przypadków sprawdza się symultaniczne
działanie uwzględniające poprawę jadłospisu, aktywności, odpowiedniej
regeneracji oraz zbudowanie fundamentów psychicznej ‘odporności’ (ten wątek
omówimy innym razem).
Przygotowaliśmy
krótki poradnik, w którym zawarliśmy
wszystkie pomocne wskazówki (dalsza część wkrótce!). Gorąco polecamy i
wszystkim, którzy podejmą wyzwanie życzymy powodzenia!
ADAM LEBIEDIEW - trener SZTUKI ŻYWIENIA, absolwent I Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Entuzjasta świadomego i zdrowego stylu życia. Miłośnik wspinaczki sportowej. Muzyk. /więcej/
Palisz i chcesz rzucić, a może masz już ten krok za sobą - podziel się swoim doświadczeniem.
Zobacz również:
ADAM LEBIEDIEW - trener SZTUKI ŻYWIENIA, absolwent I Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Entuzjasta świadomego i zdrowego stylu życia. Miłośnik wspinaczki sportowej. Muzyk. /więcej/
Dziękujemy,
że zajrzałeś na stronę SZTUKI ŻYWIENIA. Będzie nam miło, jeśli pozostaniemy w
kontakcie. Jest kilka opcji:
·
Zostaw
proszę komentarz. Dla Ciebie to
moment, a dla nas istotna wskazówka.
·
Podziel
się tekstem ze znajomym – odpowiednie wtyczki znajdziesz na górze i na dole
wpisu.
[1] Nutt, D.;
King, L. A.; Saulsbury, W.; Blakemore, C. (2007). Development of a rational scale to assess the harm of drugs of
potential misuse. The Lancet 369 (9566): 1047–1053. link
[2] S Hand,
S Edwards, I A Campbell, R Cannings, Controlled
trial of three weeks nicotine replacement treatment in hospital patients also
given advice and support. Thorax. 2002 Aug;57(8):715-8.link
[3] Jorenby
DE, Leischow SJ, Nides MA, Rennard SI, Johnston JA, Hughes AR, Smith SS,
Muramoto ML, Daughton DM, Doan K, Fiore MC, Baker TB. A controlled trial of sustained-release bupropion, a nicotine patch,
or both for smoking cessation. N Engl J Med. 1999 Mar 4;340(9):685-91. link
[4] Stead LF, Perera R, Bullen C, Mant D, Hartmann-Boyce J,
Cahill K, Lancaster T. Nicotine
replacement therapy for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev. 2012
Nov 14;11:CD000146. link
[5] Walker N, Howe C, Glover M, McRobbie H, Barnes J, Nosa V,
Parag V, Bassett B, Bullen C. Cytisine
versus nicotine for smoking cessation. N Engl J Med. 2014 Dec
18;371(25):2353-62. link
[6] Jorenby DE1, Hays JT, Rigotti NA, Azoulay S, Watsky EJ,
Williams KE, Billing CB, Gong J, Reeves KR; Varenicline Phase 3 Study Group. Efficacy of varenicline, an alpha4beta2
nicotinic acetylcholine receptor partial agonist, vs placebo or
sustained-release bupropion for smoking cessation: a randomized controlled
trial.JAMA. 2006 Jul 5;296(1):56-63. link
[7] Carmody TP, Duncan C, Simon JA, Solkowitz S, Huggins J,
Lee S, Delucchi K. Hypnosis for smoking
cessation: a randomized trial. Nicotine Tob Res. 2008 May;10(5):811-8. link
[8] Moshammer H, Neuberger M. Long term success of short smoking cessation seminars supported by
occupational health care. Addict Behav. 2007 Jul;32(7):1486-93. Epub 2006
Nov 13. link
Komentarze
Prześlij komentarz